Διαβάστε την εισήγηση του κ. Θεοχάρη Ζάγκα, καθηγητής της σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος στο Α.Π.Θ., στο δημοτικό συμβούλιο Αλεξανδρούπολης της 1/10/2012, όπως δημοσιεύτηκε στο φύλλο 332 της εφημερίδας “Πολίτης της Θράκης” της Τετάρτης 10/10/2012.

Μοναδικό θέμα της ημερήσιας διάταξης ήταν: “Εκτίμηση και διατύπωση άποψης επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της Εταιρείας “Χρυσωρυχεία Θράκης Α.Ε.”

Καλησπέρα σας, ονομάζομαι Θεοχάρης Ζάγκας, είμαι καθηγητής της σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, με ειδικότητα τη Δασοκομία, έχω υποχρέωση ως εκ τούτου, εκ της ειδικότητάς μου, σεβόμενος της αρχή της πρόληψης, να σας παρακινήσω για τη μηδενική λύση, θα έλεγε κάποιος, υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Αλλά, επειδή κάποια εξειδίκευσή μου στην αποκατάσταση των μεταλλευτικών χώρων μου δίνει το δικαίωμα να πω κάποια παραπάνω για τις μεταλλευτικές δραστηριότητες, θα ήθελα να σας πω και για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από μεταλλευτικές δραστηριότητες, έτσι όπως τις εισπράττω εγώ όταν καλούμαι να κάνω αποκαταστάσεις σε μεταλλευτικούς χώρους, και τα πράγματα να ξέρετε, και όπως θα δείτε, δεν είναι τόσο ρόδινα.

Η εκμετάλλευση, λοιπόν, του ορυκτού πλούτου δημιουργεί αποδεδειγμένα σοβαρά προβλήματα στο περιβάλλον. Οι επιπτώσεις στα διάφορα οικοσυστήματα και κυρίως στον τοπικό άνθρωπο είναι πολλαπλές κι έντονες. Μεγάλες εκτάσεις παραγωγικών εδαφών κυριολεκτικά αχρηστεύονται. Η καταστροφή της βλάστησης οδηγεί στη διατάραξη της ισορροπίας των οικοσυστημάτων με αλυσιδωτές δυσμενείς επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον (πανίδα, υδατική οικονομία, ποιότητα αέρα κ.λ.π.) όσο και στην τοπική οικονομία (γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία και δασοπονία).

Θα σταθώ σ’ αυτά τα τελευταία, στις δραστηριότητες, διότι μιλάμε για καινούργιες θέσεις εργασίας, αλλά ας αναρωτηθούμε πόσες θέσεις εργασίας ακυρώνονται; Πόσα προϊόντα τοπικά υποβαθμίζονται; Πόσες υπηρεσίες εξαφανίζονται, τριτογενούς τομέα ή κάποιου άλλου τομέα, κι επομένως, παράλληλα, και θέσεις εργασίας;

Οι περισσότερες επιπτώσεις από τις παραπάνω περιπτώσεις, που αναφέραμε, είναι μη αναστρέψιμες, συνήθως έτσι γίνεται, οι επεμβάσεις γίνονται χωρίς σχεδιασμό και χωρίς προοπτική αποκατάστασης, γεγονός που περιορίζει τις εναλλακτικές λύσεις για μελλοντική χρήση της γης. Το λέω αυτό γιατί ο κανόνας είναι αυτός. Έχω δει με τα μάτια μου να γίνονται εξορύξεις και να καταστρέφεται ο επιφανειακός ορίζοντας ο οποίος χρειάζεται για την αποκατάσταση. Άρα, ο κανόνας στη χώρα μας είναι να πορευόμαστε χωρίς σχεδιασμό και χωρίς πρόνοια για μελλοντική αποκατάσταση.

Προκειμένου να προχωρήσει η επιφανειακή εξόρυξη καταστρέφεται κατ’ αρχήν η υφιστάμενη φυσική βλάστηση, κι εδώ απειλείται η μοναδική Μαύρη Πεύκη της περιοχής, για την οποία στη συνέχεια θα σας μιλήσω. Το επιφανειακό έδαφος και οι οργανισμοί του αναμειγνύονται με γεωλογικά υλικά βαθύτερων στρωμάτων, τα οποία έρχονται στην επιφάνεια. Το οικολογικό περιβάλλον για τα άγρια ζώα αλλάζει ριζικά ή περιορίζεται δραστικά και οι εγκαταλειπόμενοι σωροί υπολειμμάτων κάνουν το τοπίο αποκρουστικό, έχουμε, δηλαδή, και υποβάθμιση των λεγόμενων οπτικών πόρων. Δεν έχουμε το χρόνο να μιλήσουμε και για το τοπίο αλλά να το λάβετε υπόψη σας και αυτό. Ο κ. Αρίκας έδειξε κάποια όμορφα τοπία, τα οποία θα εξαφανιστούν.

Κατά τη διαδικασία της εξόρυξης έρχονται στην επιφάνεια τοξικά ή ραδιενεργά στοιχεία, τα οποία αναμειγνύονται με τα στείρα και κάνουν την περιοχή ακατάλληλη για την άσκηση γεωργίας και κτηνοτροφίας, ακόμα και μετά την αποκατάσταση. Μιας και μιλάμε για αποκατάσταση, ως ειδικός επί του θέματος αυτού κι όχι απλώς θεωρητικός δάσκαλος, έχω υλοποιήσει προγράμματα αποκατάστασης κατά τρόπο, εντός ή εκτός παρένθεσης, υποδειγματικό, έρχονται τα βλέπουν και από άλλες χώρες, επί της ουσίας αποκατάσταση δεν υπάρχει. Το ξεκοίλιασμα της γης δεν διορθώνεται με τίποτα, όση τέχνη κι αν βάλουμε κι όσα χρήματα κι αν ξοδέψουμε.

Με την ευκαιρία θέλω να σας πω κάποια πράγματα για το θέμα αυτό. Όταν προσπάθησα να λογαριάσω πόσα χρήματα χρειάζονται για την αποκατάσταση τέτοιων περιοχών, που οι εταιρείες τις εγκατέλειψαν όπως-όπως, έφτασα στο σημείο να πω ότι ακόμη και τα συνολικά ακαθάριστα έσοδα να χρησιμοποιήσουμε δε φτάνουν για μια μέτριας ποιότητας, αν θέλετε, αποκατάσταση. Αυτό συμβαίνει, λοιπόν, γιατί υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να πάει στη γεωργία και στην κτηνοτροφία, δηλαδή, αυτή η έκταση στο μέλλον, τα τοξικά και τα ραδιενεργά αυτά στοιχεία, είτε τα βαριά μέταλλα όποια κι αν είναι, να εισδύσουν στις τροφικές αλυσίδες και να καταλήξουν στον άνθρωπο.

Πολλές φορές κάνουμε κάποιες μετρήσεις για να δούμε σε ποια επίπεδα είναι αυτά τα τοξικά ή ραδιενεργά στοιχεία, και λέμε ότι είναι εντός των ορίων, αυτό δεν λέει τίποτα. Όταν αιωρείται η σκόνη, αυτά εισπνέονται από τον άνθρωπο  και όλοι γνωρίζουμε ότι υπάρχει προσθετική δράση των ραδιενεργών μετάλλων.

Μια άλλη σοβαρή επίπτωση στο περιβάλλον από την δραστηριότητα των μεταλλείων είναι η υποβάθμιση και η ρύπανση των υδάτων. Τα υδρολογικά πρότυπα αλλάζουν ριζικά στις περιοχές αυτές, τα πλημμυρικά νερά αυξάνουν, η διάβρωση είναι πολύ πιο έντονη και η μεταφορά στερεών υλικών στα ρέματα και στους ποταμούς είναι πολύ πιο μεγάλη. Το οικολογικό περιβάλλον για την υδρόβια ζωή μεταβάλλεται δραστικά και πολλοί ζωικοί οργανισμοί εξαφανίζονται, κι αυτό μπορεί να γίνει όχι μόνο στα ρέματα, εδώ μπορεί να πει κάποιος ότι δεν έχουμε κανένα μεγάλο ρέμα, το Θρακικό Πέλαγος είναι δίπλα μας.

Η μεταφορά του μεταλλεύματος από τον τόπο παραγωγής του στον τόπο χρησιμοποίησής του γίνεται με μεγάλα, ειδικού τύπου, φορτηγά αυτοκίνητα και με ταινιόδρομους. Και τα δύο μέσα μεταφοράς συντελούν στη διασπορά ποσοτήτων μεταλλεύματος, σκόνης αλλά και στην ηχορύπανση.  Τα φορτηγά αυτοκίνητα, πλην της έντονης ηχορύπανσης, των καυσαερίων και των μικροσωματιδίων καπνού, λόγω λειτουργίας τους στη μέγιστη ισχύ τους, είναι υπεύθυνα για τη σημαντική επιβάρυνση του αέρα με στερεά σωματίδια ποικίλης προέλευσης, όπως τα ανέλυσα πριν.

Οι επιπτώσεις, τώρα, από τις μεταλλευτικές δραστηριότητες είναι πολλές και ποικίλες και συνοψίζονται στη ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα με στερεούς και αέριους ρύπους, στη ρύπανση των εδαφών, στη ρύπανση των νερών, στη μεταφορά στην τροφική αλυσίδα βαρέων μετάλλων, στην αλλαγή του μικροκλίματος της περιοχής και στην εν γένει ανατροπή της οικολογικής ισορροπίας.

Στα δύο αυτά θα σταματήσω λίγο γιατί έχουμε ένα ευαίσθητο είδος στην περιοχή, που είναι η Μαύρη Πεύκη. Θα σας πω στη συνέχεια αναλυτικά πράγματα, αλλά βλέπετε ότι αλλάζει το μικροκλίμα, κι όταν σε ένα οριακό μικροκλίμα έχουμε ένα είδος έξω από τα όρια εξάπλωσής του, αυτό απειλείται πραγματικά. Δηλαδή, δεν αρκεί να περιμένουμε την κλιματική αλλαγή για να εξαφανίσει την Μαύρη Πεύκη από την περιοχή στην οποία φύεται σήμερα, αλλά η αλλαγή του μικροκλίματος μπορεί από μόνη της να εξαφανίσει τη Μαύρη Πεύκη της περιοχής. Αυτό, να ξέρετε, το σκέφτηκα αυτή τη στιγμή που άκουγα όλες αυτές τις πληροφορίες από τους προηγούμενους εισηγητές.

Η όλη δραστηριότητα, λοιπόν, αλλά κυρίως οι μονάδες επεξεργασίες χρειάζονται, όπως ακούσαμε, για τη λειτουργία τους τεράστιες ποσότητες νερού, οι ποσότητες αυτές προέρχονται από γεωτρήσεις με αποτέλεσμα να ανατρέπονται όλα τα δεδομένα, σε ότι αφορά την τοπική υδατική οικονομία.

Μια άλλη σοβαρή επίπτωση στο περιβάλλον από την μεταλλευτική δραστηριότητα είναι η υποβάθμιση και η ρύπανση των υδάτων της γύρω περιοχής με τον εξής τρόπο: το νερό που χρησιμοποιούν οι μονάδες επεξεργασίας το απορρίπτουν, μετά από αλλεπάλληλες ενδεχομένως ανακυκλώσεις, στον περιβάλλοντα χώρο. Οι μεγάλες αυτές ποσότητες υγρών αποβλήτων υποβαθμίζουν σοβαρά την ποιότητα των υδάτων και δηλητηριάζουν τα εδάφη της γύρω περιοχής.

Τώρα, κάτι άλλο που προέκυψε από κάποια στατιστικά που κρατάμε ως εργαστήριο κι ως ερευνητική ομάδα.  Τα κάθε είδους μεταλλεία ξεκινούν τη λειτουργία κάτω από μια ευνοϊκή συγκυρία, όπως μεγάλη ζήτηση και υψηλή τιμή του παραγόμενου προϊόντος (χρυσός εν προκειμένω), άφθονα και φτηνά εργατικά χέρια (οικονομική κρίση), ευνοϊκή μεταχείριση από πλευράς κυβερνόντων (την έχουμε κι αυτή, την ομολόγησε ο κ. Δήμαρχος), οικονομική ευρωστία του επιχειρηματία, ο οποίος επιδιώκει  επικερδή τοποθέτηση των κεφαλαίων του. Σε περίπτωση, όμως, που κάτι από όλα αυτά αλλάξει ο επιχειρηματίας εν μία νυκτί εγκαταλείπει την εκμετάλλευση και αφήνει τα προβλήματα στην τοπική κοινωνία. Ποια προβλήματα είναι αυτά; Μια σημαντική περιβαλλοντική παράβαση, σας λέω εγώ, ένα μεγάλο πρόστιμο, τα μαζεύει και φεύγει και μένει το πρόβλημα εδώ. Τι κάνουμε κ. Δήμαρχε;

Σε ότι αφορά, τώρα, το θέμα της απασχόλησης του ντόπιου πληθυσμού, κανείς δεν δεσμεύεται για κάτι τέτοιο και οι επιλογές της κάθε επιχείρησης γίνονται με βάση το κέρδος. Κάναμε και μια μικρή ανάλυση πριν τι κερδίζουμε και τι χάνουμε στο θέμα αυτό.

Τα τελευταία χρόνια, λοιπόν, γινόμαστε μάρτυρες μιας όλο και πιο βίαιης επέμβασης του ανθρώπου στο περιβάλλον, τις περισσότερες φορές στο όνομα της ανάπτυξης. Όλοι είμαστε υπέρ της ανάπτυξης. Θα πρέπει, όμως, να κατανοήσουμε ότι η ανάπτυξη αυτή θα πρέπει να συντελεστεί σε αειφορική βάση κι όχι κατά τρόπο που το παρόν να υποθηκεύει το μέλλον, με άλλα λόγια ο όρος ανάπτυξη θα πρέπει να αντικατασταθεί από τον όρο «αειφόρος ανάπτυξη». Η αειφόρος ανάπτυξη, όμως, προκειμένου να περάσει από τη θεωρία στην πράξη, χρειάζεται, εκτός από τους ειδικούς, διορατικούς πολιτικούς αλλά πάνω απ’ όλα καλά ενημερωμένους κι ενεργούς πολίτες.

Δυο πράγματα για το δάσος Μαύρης Πεύκης Πετρωτών. Το δάσος Μαύρης Πεύκης Πετρωτών παρουσιάζει πολλές οικολογικές ιδιαιτερότητες, σημαντικότερες των οποίων είναι: το χαμηλό υψόμετρο εξάπλωσής του, το ακραίο κλιματεδαφικό περιβάλλον της περιοχής εξάπλωσής του το οποίο μπορεί να γίνει πιο ακραίο με τη δραστηριότητα που συζητάμε, η μορφή και το μέγεθος των δέντρων. Θα ήθελα εδώ να πω σε ότι αφορά τη μορφή, την οποία έχουν τα δέντρα, που έχουν πεπλατυσμένες κόμες κ.λ.π., αυτό δείχνει πολύ μεγάλη ηλικία, δηλαδή αν μετρήσουμε τις ηλικίες σε αυτής της μορφής τα δέντρα οι ηλικίες θα είναι πάνω από 100 χρόνια, μπορεί και περισσότερα, δεν έχει γίνει ειδική έρευνα γι’ αυτό. Προ ετών πραγματοποιήθηκε συνδιάσκεψη στην Κύπρο για την αξία των δασών της Μαύρης Πεύκης της Κύπρου και του Μαρόκου, τα οποία βρίσκονται στα όρια εξάπλωσης του είδους ως δεικτών κλιματικής αλλαγής, δηλαδή θα είναι το είδος, το οποίο θα αντιδρά στην κλιματική αλλαγή με την μετακίνηση προς τα άνω των δασοορίων του στις περιοχές αυτές. Το δάσος Μαύρης Πεύκης, επομένως, Πετρωτών αποτελεί, ως εκ τούτου, σημαντικό δείκτη κλιματικής αλλαγής για τον Ελλαδικό χώρο και για το λόγο αυτό θα πρέπει να προστατευτεί ως κόρη οφθαλμού. Η ιδιαίτερη σημασία του ως τέτοιου δείκτη έγκειται στο γεγονός ότι έχει τα χαρακτηριστικά αρχέγονου δάσους, αυτό μπορούμε με μια μικρή έρευνα να το εξακριβώσουμε και να το πιστοποιήσουμε 100%, και περιορισμένο εύρος υψομετρικής εξάπλωσης. Επομένως, η οποιαδήποτε σημαντική κλιματική αλλαγή θα καταγραφεί με μαζικές ξηράνσεις ηλικιωμένων δέντρων και περιορισμό της έκτασης εξάπλωσής του. Η καταστροφή του, έστω και εν μέρει, θα αποτελέσει ένα οικολογικό έγκλημα και θα καταστήσει τη χώρα οικολογικά φτωχότερη.

Αυτά είχα να σας πω κι εύχομαι να πάρετε την καλύτερη απόφαση για τον τόπο.

================================

Ακούστε το ηχητικό της εισήγησης κάνοντας κλικ εδώ.

Κατεβάστε την παρουσίαση του κ. Ζάγκα στο Δ.Σ. της 1/10/2012 σε μορφή PDF κάνοντας κλικ εδώ.

Κατεβάστε όλο το φύλλο 332 της εφημερίδας “Πολίτης της Θράκης” της Τετάρτης 10/10/2012 κάνοντας κλικ εδώ.

Ανεπίσημα Πρακτικά Απόκομμα Εφημερίδας Γνωμοδότηση Δημοτικό Συμβούλιο Εισηγήσεις ΜΠΕ Χρυσωρυχεία