Το Γενικό Προξενείο Ρωσίας σε συνεργασία με το Πολιτιστικό Κέντρο “Ρώσικο Σπίτι” με την υποστήριξη της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης διοργανώνει την εκδήλωση με θέμα: “Η ζωή και το έργο του Μιχαήλ Μπουλγκάκοβ”.

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο Νομαρχείο στην Αλεξανδρούπολη (Μ. Αλεξάνδρου και Ψαρρών) τη Δευτέρα 9/2/2015 στις 19:00.

Πρόγραμμα Εκδήλωσης:

1. Ομιλία της καθηγήτριας Πολιτισμολογίας και Παγκόσμιου Πολιτισμού του Πανεπιστημίου της Μόσχας, κ. Ίνα Κοβάλεβα
2. Προβολή επεισοδίων της ταινίας “Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα” με ελληνικούς υπότιτλους
3. Εγκαίνια έκθεσης των φωτογραφιών με θέμα “Η ζωή και το έργο του Μιχαήλ Μπουλγκάκοβ”

Θα ακολουθήσει μπουφές.

================

Ποιος ήταν ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοβ;

Ο Μιχαήλ Αφανάσιεβιτς Μπουλγκάκοβ (Михаил Афанасьевич Булгаков) γεννήθηκε στο Κίεβο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας (σημερινής Ουκρανίας) στις 15 Μαΐου του 1891 ενώ πέθανε στις 10 Μαρτίου του 1940 στη Μόσχα της Ε.Σ.Σ.Δ. (σημερινής Ρωσίας).

Ξεκίνησε την ενήλικη ζωή του ως γιατρός αλλά εγκατέλειψε την ιατρική για το συγγραφικό του έργο. Έγινε γνωστός για το χιούμορ και τη διεισδητική του σάτιρα.

Οι κατά κάποιο τρόπο γελοιοποιημένες παραστάσεις της καθημερινότητας στην νεοσυσταθείσα Σοβιετική Ένωση από τον Μπουλγκάκοφ έχουν συχνά φανταστικά ή παράλογα χαρακτηριστικά – ένας τυπικός τρόπος άσκησης κοινωνικής κριτικής στη ρωσική λογοτεχνία από την εποχή τού Γκόγκολ.

Το πιο γνωστό έργο τού συγγραφέα είναι το “Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα”, μια σατιρική έκδοση βασισμένη στο έργο “Φάουστ” του Γκαίτε. Στο μυθιστόρημα ο Σατανάς επισκέπτεται τη Μόσχα της δεκαετίας του ’30 και μαζί με την ακολουθία του θα κάνει άνω κάτω την τοπική κοινωνία. Το έργο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε λογοκεκριμένες συνέχειες στο λογοτεχνικό περιοδικό “Μόσκβα” μόλις το 1966/1967, σχεδόν 30 χρόνια μετά τον θάνατο του Μπουλγκάκοφ. Η πρώτη πλήρης έκδοση σε μορφή βιβλίου εμφανίστηκε το 1973. Ορισμένοι κριτικοί θεωρούν το βιβλίο ως το καλύτερο ρωσικό μυθιστόρημα του 20ου αιώνα.

“Η καρδιά ενός σκύλου” γράφτηκε το 1925, αλλά δημοσιεύθηκε στη Σοβιετική Ένωση μόλις το 1987. Ανάλογη τύχη είχαν και πολλά από τα έργα του, θεατρικά και μη, που δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά πολλά χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα.

Έργο

Πεζά (επιλογές)

• Οι περιπέτειες τού Τσιτσίκοβ („Похождения Чичикова“), δημοσίευση 1922 ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, “ΠΛΕΘΡΟΝ”
• Διαβολιάδα („Дьяволиада“) Διήγημα, 1923 (δημοσίευση 1924) ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, “ΠΛΕΘΡΟΝ”
• Λευκή Φρουρά („Белая гвардия“) Μυθιστόρημα, 1923–24 ― ελλην. μετάφρ. Ανδρέα Φραγκιά, “ΒΙΠΕΡ”
• Τα μοιραία αυγά („Роковые яйца“) Διήγημα, 1924 ― ελλην. μετάφρ. Αλκ.Πατσιούρας, “ΠΛΕΘΡΟΝ”
• Η καρδιά ενός σκύλου („Собачье сердце“) Διήγημα, 1925 ― ελλην. μετάφρ. Παν.Σακέτας, “ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ”
• Μορφίνη („Морфий“) Διήγημα, 1926
• Σημειώσεις ενός επαρχιακού γιατρού („Записки юного врача“) Διηγήματα, 1925/27
• Η ζωή του κυρίου Μολιέρου („Жизнь господина де Мольера “)Διήγημα, 1936 ― ελλην. μετάφρ. Ειρ.Λεβίδη, “ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ”
• Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα („Мастер и Маргарита“) Μυθιστόρημα, 1929–39, δημοσίευση 1966 ― ελλην. μετάφρ. Ν.Κυριακόπουλου, “ΒΙΠΕΡ”
• Θεατρικό μυθιστόρημα („Театральный роман“) Μυθιστόρημα, 1936–39, δημοσίευση 1965

Θεατρικά έργα (επιλογές)

• Το διαμέρισμα τής Ζωής („Зойкина квартира“) – 1925
• Μέρες τουρμπινών („Дни Турбиных“) – Πρεμιέρα: 5 Oκτωβρίου 1926
• Πτήση („Бег“) –1926-1928
• Η Ερυθρά Νήσος ( ) – 1928
• Η καμπαλά τών υποκριτών („Кабала святош “) –1929
• Αδάμ και Εύα („Адам и Ева“) – 1931; πρώτη δημοσίευση 1971 (Παρίσι),
• Ο τρελός Τζουρνταίν („Полоумный Журден“) –1932
• Μακαριότητα („Блаженство“) –1933–34; πρώτη δημοσίευση 1966
• Iβαν Βασίλιεβιτς („Иван Васильевич“) – Kωμωδία, 1934–35; πρώτη δημοσίευση 1965
• Δον Κιχότης („Дон Кихот“) –1937–38; πρώτη δημοσίευση 1962

(πηγή: Wikipedia)

==================

Και μία κριτική/βιογραφία για το βιβλίο του “Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα”:

Δεν μπορεί παρά να είσαι cult βιβλίο όταν εμπνέεις τους Rolling Stones να γράψουν το “Sympathy for the Devil”. «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα» (Мастер и Маргарита, 1967) του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ όμως δεν είναι (μόνο) cult: είναι και ένα από τα κορυφαία βιβλία του 20ου αιώνα, μία επική σάτιρα μαγικού ρεαλισμού στην οποία ο Διάβολος και η κομπανία του επισκέπτονται τη Μόσχα και σπέρνουν το χάος και τον τρόμο σε προύχοντες, αξιωματούχους και άλλους ευνοούμενους του σοβιετικού καθεστώτος. Μαζί με τον «Δόκτωρ Ζιβάγκο» του Πάστερνακ, είναι χωρίς αμφιβολία το πλέον γνωστό και διαβασμένο ρωσικό βιβλίο του 20ου αιώνα. Όχι κι άσχημα, αν αναλογιστεί κανείς πως πέρασε σχεδόν σαράντα χρόνια ως χειρόγραφο προτού δημοσιευτεί και άλλα έξι χρόνια ως βιβλίο μεν, βαρέως λογοκριμένο δε.

«Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα» διαδραματίζεται στη Μόσχα του 1929. Ο Διάβολος, με το όνομα «Βόλαντ» και τους γοητευτικούς τρόπους ενός αριστοκρατικού ξένου, καταφθάνει στη Μόσχα μαζί την παράξενη συνοδεία του από πλάσματα: τον λακέ με το μονόκλ Κοροβιέφ, τον υπερμεγέθη και νοήμονα μαύρο γάτο Μπεεμόθ, τον αγριωπό κοντοπίθαρο με υπερφυσικούς κυνόδοντες Αζαζέλο, τον φρικιαστικό Αμπαντόνα, τη βαμπίρ Χέλα. Όλοι μαζί, τρομοκρατούν ή εξαφανίζουν αξιωματούχους του καθεστώτος, σοκάρουν ή σκανδαλίζουν το κοινό με ακραίες ταχυδακτυλουργικές παραστάσεις και γενικά σπέρνουν το χάος – αλλά κάτω από όλα αυτά υποβόσκει το μαύρο χιούμορ του Μπουλγκάκοφ. Στην ιστορία τους εμπλέκεται και μία νεαρή γυναίκα, η Μαργαρίτα, που προσπαθεί να εντοπίσει τον εξαφανισμένο εραστή της (ο «Μαιτρ» του τίτλου) και κλείνει μια συμφωνία με τον Βόλαντ, ενώ υπάρχει και μία παράλληλη αφήγηση που εξελίσσεται στα χρόνια του Ποντίου Πιλάτου με περισσότερο φιλοσοφικές και θρησκευτικές προεκτάσεις που ανάγει το βιβλίο σε πολυεπίπεδο magnum opus.

Ο Μπουλγκάκοφ ήταν ήδη 27 χρόνια πεθαμένος όταν ο «Μαιτρ» πρωτοεκδόθηκε σε μορφή βιβλίου. Ίσως να μην πίστευε πραγματικά πως το αριστούργημά του θα έβγαινε ποτέ. Ένα βιβλίο που αποτελεί μία δριμεία, απροκάλυπτη σάτιρα στο σοβιετικό – σταλινικό – καθεστώς, στη γραφειοκρατία του, στη διαφθορά και ευνοιοκρατία του, δεν είχε πολλές ελπίδες να δει ζωή στην πατρίδα του, την ΕΣΣΔ.

Άλλωστε, ο Μπουλγκάκοφ δεν ευτύχησε να δει πολλά έργα του να επιβιώνουν ανέπαφα από τη λογοκρισία. Ενσάρκωση του παραδόξου ο ίδιος – ένας συγγραφέας που απολάμβανε καλές σχέσεις με τον Στάλιν, αλλά υπήρξε σθεναρός πολέμιος των αξιωματούχων του κόμματος και του σοβιετικού Τύπου και συνεπώς και αποδέκτης της δικής τους εχθρότητας – ο Μπουλγκάκοφ, μέχρι το τέλος της ζωής του, είδε να απαγορεύονται τα περισσότερα θεατρικά του έργα και ο ίδιος να διασύρεται συστηματικά από τον Τύπο.

Όταν το 1919, ο Μπουλγκάκοφ άρχισε, στα 28 του, να γράφει λογοτεχνία, είχε ήδη μία καριέρα πίσω του ως στρατιωτικός γιατρός – και μία μελλοντική ως γραμματέας μίας κυβερνητικής υπηρεσίας. Πολύ γρήγορα, όμως, απέκτησε μία φήμη «αντικαθεστωτικού», με το έργο του «Τα Μοιραία Αυγά», μία νουβέλα επιστημονικής φαντασίας που αποτελεί συγχρόνως μία σάτιρα του σοβιετικού καθεστώτος. Ξαφνικά η κυβέρνηση άρχισε να παρακολουθεί τις κινήσεις του με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς ο συγγραφέας μπήκε σε μια μαύρη λίστα για ένα βιβλίο που θεωρήθηκε «επικίνδυνο» και «αντισοβιετικό». Ποτέ ξανά δεν θα εκχωρούταν άδεια στον Μπουλγκάκοφ να βγει από τη χώρα.

Το 1926, με όλους τους εκδοτικούς οίκους να απορρίπτουν το χειρόγραφο του μυθιστορήματός του «Η Καρδιά Ενός Σκύλου», ο Μπουλγκάκοφ επιχείρησε να το ανεβάσει στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας. Όμως, προτού ανέβει, τα αντίτυπα του χειρόγραφου κατασχέθηκαν μετά από επιδρομή της αστυνομίας. Χρειάστηκε η μεσολάβηση του Μαξίμ Γκόρκι, καλού φίλου του Μπουλγκάκοφ, για να επιστραφούν στον συγγραφέα. Αργότερα, το εν λόγω βιβλίο κυκλοφόρησε στην ΕΣΣΔ μόνο μέσα από το δίκτυο παράνομων εκδόσεων, τα περίφημα samizdat, και δεν εκδόθηκε “κανονικά” παρά μονάχα το 1987.

Το 1926, ο Μπουλγκάκοφ άρχισε να δημοσιεύει σε συνέχειες το μυθιστόρημα «Λευκή Φρουρά» στο λογοτεχνικό περιοδικό Rossiya. Το περιοδικό όμως έκλεισε με εντολή του καθεστώτος. Το καθεστώς απαγόρεψε επίσης να εκδοθεί σε μορφή βιβλίου το έργο, που πραγματευόταν το ευαίσθητο ζήτημα του ρωσικού εμφυλίου της περιόδου 1917-1922. Κι αυτό το έργο δεν έμελλε να δημοσιευτεί ολόκληρο παρά το 1966, πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα.

Ο πόλεμος του καθεστώτος ενάντια στον Μπουλγκάκοφ δεν είχε τελειωμό. Στα επόμενα χρόνια ο Μπουλγκάκοφ έγινε διάσημος κυρίως για τα θεατρικά του, τα οποία σημείωναν μεγάλη επιτυχία με το κοινό. Τα περισσότερα όμως από αυτά δεν επιτράπηκε να ανέβουν ή κατέβηκαν πολύ γρήγορα, συνήθως με προσωπική εντολή του ίδιου του Στάλιν. Το παράδοξο; Ο ηγέτης της ΕΣΣΔ εκτιμούσε πολύ το έργο του Μπουλγκάκοφ – ήταν, κατά γενική ομολογία, ένας από τους αγαπημένους του συγγραφείς. Γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε, ο Μπουλγκάκοφ απέφυγε τις συλλήψεις, τιμωρίες ή εκτελέσεις που επεφύλασσε το καθεστώς σε άλλους αντιφρονούντες. Ακόμα κι έτσι, όμως, ο Στάλιν δεν θα επέτρεπε ποτέ να κυκλοφορήσει οτιδήποτε μπορούσε να σαμποτάρει το καθεστώς.

Έτσι, απαγορεύτηκαν πολλά από τα θεατρικά του Μπουλγκάκοφ, όπως το «Διαμέρισμα της Ζόγια» (1926) που εκτυλίσσεται σε ένα πορνείο, η φάρσα «Η Ερυθρά Νήσος» (1928), που ο γερμανικός Τύπος αποκάλεσε «την πρώτη κραυγή για ελευθερία του Τύπου στην ΕΣΣΔ» και η «Φυγή» (1928) που επίσης ασχολείται με τον ρωσικό εμφύλιο και που εμποδίστηκε να ανέβει λίγο πριν την προγραμματισμένη πρεμιέρα της. Ο Στάλιν την απαγόρευσε προσωπικά, μετά την αξιολόγηση που έλαβε από το Υπουργείο Ρεπερτορίου πως πρόκειται για έργο «που υμνεί τη μετανάστευση και τη Λευκή Φρουρά».
Το 1929, ο Μπουλγκάκοφ είχε φτάσει πια σε αδιέξοδο. Καταρρακωμένος από τη συνεχή μάχη του με τη λογοκρισία, έγραφε στον φίλο του Μαξίμ Γκόρκι: «Όλα μου τα θεατρικά έχουν απαγορευτεί. Ούτε μία γραμμή μου δεν δημοσιεύεται. Δεν έχω έτοιμη δουλειά ούτε μου έρχονται χρήματα από δικαιώματα. Ούτε ένα ίδρυμα ή ένας ιδιώτης δεν απαντά στις αιτήσεις μου». Ακόμα και οι παραστάσεις άλλων, «δυτικών» συγγραφέων που προσπαθούσε να ανεβάσει στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, στο οποίο εργαζόταν από το 1926, σκόνταφταν στους σκοπέλους της κρατικής λογοκρισίας.

Έτσι, απελπισμένος, ο Μπουλγκάκοφ έγραψε μία επιστολή στον Στάλιν τον Ιούλιο του 1929 και μία ακόμα τον Μάρτιο του 1930, ζητώντας ουσιαστικά να του δοθεί άδεια να μεταναστεύσει αφού η ΕΣΣΔ δεν τον βρίσκει «ικανοποιητικό» συγγραφέα. Εντέλει έλαβε ένα τηλεφώνημα από τον ίδιο τον Στάλιν, που του προσέφερε την ευκαιρία να φύγει από τη χώρα αν πραγματικά το επιθυμούσε. Την κρίσιμη στιγμή, όμως, ο Μπουλγκάκοφ δείλιασε και προτίμησε να μείνει. Τα επόμενα χρόνια συνέχισε να δουλεύει στο θέατρο μέχρι την οριστική παραίτησή του το 1936, τρία χρόνια πριν την τελευταία – αποτυχημένη – του προσπάθεια να ανεβάσει στο θέατρο ένα δικό του έργο, το «Vatum».

Στο μεταξύ, ο Μπουλγκάκοφ είχε ξεκινήσει δουλειά ήδη από το 1928 πάνω σε αυτό που αργότερα θα γινόταν το αριστούργημά του: «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα». Ωστόσο, το 1930, μέσα στην απελπισία του, έκαψε ένα μέρος του πρώτου ημιτελούς χειρόγραφου του βιβλίου, σίγουρος πως η λογοκρισία δεν θα επέτρεπε την έκδοσή του. Το 1933, έκαψε ένα ακόμα μέρος. Τελικά όμως μετάνιωσε και αναγκάστηκε να το ξαναγράψει από μνήμης, κάτι που κατόρθωσε ένα χρόνο μετά, το 1934. Στην τελική του μορφή, το βιβλίο περιέχει μία αυτοσαρκαστική υποπλοκή – την καταστροφή διά καύσης ενός χειρογράφου – που παραπέμπει στο γεγονός, καθώς και τη διάσημη ατάκα «Τα χειρόγραφα δεν καίγονται».

Ο Μπουλγκάκοφ δούλευε το βιβλίο για τα επόμενα δώδεκα χρόνια, με συνεχείς αναθεωρήσεις. Το 1940, βαριά άρρωστος με νεφροσκλήρυνση υπαγόρευσε τις τελευταίες αλλαγές στη σύζυγό του, Γελένα και υπέκυψε λίγο αργότερα σε ηλικία 48 ετών.

Η χήρα του Μπουλγκάκοφ δεν κατάφερε να πετύχει τη δημοσίευσή του παρά μονάχα 26 χρόνια αργότερα, όταν τελικά δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Μασκβά» (Μόσχα) το 1966 και το 1967. Είχε μεσολαβήσει ο θάνατος του Στάλιν το 1953: δεν θα το επέτρεπε ασφαλώς αν ζούσε.

Η έκδοση που δημοσιεύτηκε βέβαια στη «Μασκβά» και που κυκλοφόρησε το 1967 τόσο στα ρώσικα όσο και σε αγγλική μετάφραση ήταν λογοκριμένη: περίπου 12% του αρχικού κειμένου είχε απαλειφθεί. Την αυθεντική, χωρίς περικοπές έκδοση μπορούσε να τη βρει κανείς μόνο στα samizdat. Παρόλα αυτά, η αγγλόφωνη έκδοση τσέπης της Signet διατεινόταν (ψευδώς) στο εξώφυλλό της πως πρόκειται για την “πρώτη έκδοση χωρίς περικοπές”. Μόλις το 1973 εκδόθηκε τελικά στα αγγλικά μία έκδοση με το πλήρες κείμενο, ενώ ακολούθησε το 1989 μία αποκατεστημένη τελική έκδοση. Το 1973 ήταν επίσης η χρονιά που δημοσιεύτηκε χωρίς λογοκρισία και στα ρωσικά, σε συνέχειες, στο περιοδικό Khudozhestvennaya Literatura. Είχε προηγηθεί, το 1970, μία προσπάθεια να διασκευαστεί για το θέατρο που σκόνταψε στη λογοκρισία.

Ο Μαιτρ έχει διασκευαστεί δεκάδες φορές, για κινηματογράφο, τηλεόραση, θέατρο, όπερα, κόμικς κλπ.. Εδώ.. μπορείς να μάθεις τα πάντα για το βιβλίο και τις διασκευές του.. Όσο για τον θρύλο.. που θέλει τους Rolling Stones να έχουν γράψει το Sympathy for the Devil (1968) εμπνευσμένοι από τον Μαιτρ; Ισχύει, αν πιστέψουμε τουλάχιστον τη Μάριαν Φέιθφουλ, που στην αυτοβιογραφία της ισχυρίζεται πως διάβασε το βιβλίο το 1968 και κατόπιν το πάσαρε στον τότε εραστή της, Μικ Τζάγκερ, ξέροντας πως θα ταίριαζε στις ευαισθησίες του.

(Πηγή: Athens Voice  – culture: Τα αγαπημένα βιβλία των λογοκριτών #30 – 23/11/2012)

Θέατρο Κινηματογράφος Πολιτισμός Φωτογραφία