Ο κ. Γιώργος Μέγκουλας, δημιουργός του γλυπτού των Χατζηαντώνη και Δόμνας Βισβίζη στην παραλία της Αλεξανδρούπολης, ανταποκρίθηκε στο email που του στείλαμε με φωτογραφίες από τη σημερινή κατάσταση του γλυπτού του μετά το… “γυάλισμα” που υπέστη με πρωτοβουλία του δημάρχου Αλεξανδρούπολης κ. Ευάγγελου Λαμπάκη, πιθανότατα εν όψει της επίσκεψης στην πόλη μας του υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Πάνου Καμμένου και της ηγεσίας του Ελληνικού Στρατού για τον εορτασμό των Ελευθερίων της πόλης της 14ης Μαϊου 1920.

Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Παναγιώτης Καμμένος και ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης κ. Ευάγγελος Λαμπάκης καταθέτουν στεφάνια στο φρεσκογυαλισμένο μνημείο των Βισβίζηδων στις 14/5/2015 (πηγή φωτό: Γιάννης Ναλμπάντης και radiomax.gr)

Ο κ. Μέγκουλας δήλωσε έκπληκτος για την επέμβαση αυτή που προκάλεσε μεγάλη ζημιά στο έργο. Αναρωτήθηκε γιατί κανείς δεν επικοινώνησε μαζί του και τόνισε ότι σε περίπτωση που είχε ενημερωθεί για πιθανές αλλοιώσεις στο γλυπτό, θα προσφερόταν να ελέγξει και να επιβλέψει τη συντήρηση του γλυπτού επιτόπου (όπως χαρακτηριστικά μας ανέφερε, ένας απλός καθαρισμός από ακαθαρσίες και ένα κέρωμα για να γυαλίζει θα ήταν ίσως αρκετό)…

Υπογράμμισε ότι το άγαλμα των Βισβίζηδων είναι δωρεά του Συλλόγου Αινιτών και απογόνων της οικογένειας των Χατζηβισβίζηδων, ενώ μας υπενθύμισε ότι τα πνευματικά δικαιώματα των γλυπτών ανήκουν στους καλλιτέχνες (αναφερόμενος πιθανά στην αυθαίρετη απόφαση του κ. δημάρχου να επέμβει εικαστικά στο έργο και να του αποδώσει την αρχική γυαλιστερή του εμφάνιση που είχε όταν αυτό βγήκε από το χυτήριο και όχι αυτή που του έδωσε τελικά ο δημιουργός, του κατόπιν ειδικής επεξεργασίας οξείδωσης – πατίνα)… Ο κ. Μέγκουλας θυμήθηκε ότι στην τελετή των αποκαλυπτηρίων του μνημείου, παρέστη και η απόγονος των Βισβίζηδων, η κ. Δόμνα Δοντά-Βισβίζη, διευθύντρια τότε του Υπουργείου Εξωτερικών (στο Τμήμα Αρχείων) και καθηγήτρια πανεπιστημίου, ενώ υποσχέθηκε να ψάξει στο αρχείο του φωτογραφικό υλικό από εκείνη την ημέρα για να πειστεί ο κάθε αμφισβητίας ότι η αρχική μορφή του γλυπτού δεν ήταν αυτή που του έδωσε ο κ. δήμαρχος…

Το “ρεαλιστικό με ιμπρεσσιονιστικές πινελιές” γλυπτό κατασκευάστηκε από ορείχαλκο με τη “μέθοδο του χαμένου κεριού” (περισσότερες λεπτομέρειες στο τέλος της ανάρτησης, μαζί με ένα ενδιαφέρον βίντεο από το Discovery Channel), μιας από τις πιο γνωστές μεθόδους από την αρχαιότητα. Σκοπός του κ. Μέγκουλα από την αρχή δεν ήταν το γλυπτό να είναι “χρυσαφί” όπως έγινε σήμερα. Η επικάλυψη με πατίνα πραγματοποιήθηκε για την προστασία του έργου από το θαλάσσιο περιβάλλον της Αλεξανδρούπολης.

Περιοδικό “Φάρος Αλεξανδρούπολης”, Ιαν.-Μαρτ. 2008 – Το γλυπτό πριν… το “γυάλισμα” (Φωτογραφία του κ. Θόδωρου Ορδουμποζάνη) (Κατεβάστε ολόκληρο το τεύχος, εδώ – έχει αναλυτικό ιστορικό των Βισβίζηδων, γενεαλογικό δέντρο και συνέντευξη της απογόνου τους, κ. Δόμνα Βισβίζη-Δοντά)

Μετά την εγκληματική αυτή παρέμβαση, το γλυπτό είναι πλέον εκτεθειμένο στα στοιχεία της φύσης και κινδυνεύει άμεσα με ανεξέλεγκτη οξείδωση από το νάτριο της θάλασσας, αποκτώντας γαλάζιες και πράσινες κηλίδες… Εφόσον το περάσουν, δε, και με βερνίκι, η ζημιά θα είναι ακόμα μεγαλύτερη και το γλυπτό μπορεί να αποκτήσει την όψη γραμμώσεων όπως έχουν οι ζέβρες…

Για να επανέλθει το γλυπτό στην προτέρα κατάσταση πρέπει πιθανά να απομακρυνθεί από το χώρο και να επιδιορθωθεί στο εργαστήριο, καθώς η εκτέλεση επί τόπου της εργασίας θα μπορούσε να προκαλέσει ζημιά στα μάρμαρα της βάσης του. Πρέπει να ξαναγίνει η διαδικασία της όσμωσης μέσω θέρμανσης του ορειχάλκου με προπάνιο και με στόχο να επανοξειδωθεί ώστε το έργο να μπορεί να αντέχει στις εξωτερικές συνθήκες. Η διαδικασία αυτή απαιτεί 3 τεχνίτες ταυτόχρονα, οι δύο θερμαίνουν τον ορείχαλκο με προπάνιο ενώ ο τρίτος, ειδικός πατιναδόρος, ρίχνει οξέα στο έργο.

Ο κ. Μέγκουλας μας πληροφόρησε ότι έχει δημιουργήσει πάνω από 120 δημόσια γλυπτά, συμμετείχε στην επιτροπή αισθητικής που επέλεξε ένα άλλο ορειχάλκινο γλυπτό, αυτό του μνημείου της Εθνικής Αντίστασης στο Πάρκο Εθνικής Ανεξαρτησίας, έργο του Καστοριανού γλύπτη κ. Γρηγόρη Ριζόπουλου.

Να σημειώσω ότι την Παρασκευή 15/5/2015 τηλεφώνησα σε δύο μέλη της “Επιτροπής Περιβάλλοντος και Αισθητικής“ του Δήμου Αλεξανδρούπολης (τους αρχιτέκτονες κ.κ. Σταύρο Μυστακίδη και Γιώρης Μπράατ), οι οποίοι με ενημέρωσαν ότι η επιτροπή συνεδρίασε 1-2 φορές από τη σύστασή της και δεν συζήτησε ποτέ τέτοιο θέμα. Για το θέμα δε γνώριζαν τίποτε ο αρμόδιος αντιδήμαρχος κ. Στέλιος Βραχιόλογλου, ούτε ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου και ζωγράφος (παλιότερος πρόεδρος της Επιτροπής Αισθητικής) κ. Θεόδωρος Αγγλιάς… Η δε πρόεδρος του συλλόγου “Ελληνομουσείο Αίνου”, κ. Στέλλα Κλαδαρά, με ενημέρωσε ότι το 1987 δεν βρισκόταν η ίδια στην Αλεξανδρούπολη, μιλώντας όμως με παλιό μέλος του συλλόγου, αυτό της είπε ότι το γλυπτό στην αρχική του μορφή ήταν γυαλιστερό, όπως έγινε σήμερα μετά τη “συντήρηση” με πρωτοβουλία δημάρχου. Κάτι τέτοιο αμφιβάλλω ότι ισχύει, ο κ. Μέγκουλας άλλωστε είναι κατηγορηματικός (σύντομα θα αναρτήσω φωτογραφίες από την τελετή αποκαλυπτηρίων του γλυπτού που θα διαψεύσουν αυτές τις… αναμνήσεις)…

Τόσα ξέρει… τόσα λέει και το ΘράκηΝΕΤ

Δυστυχώς η εικαστική παρέμβαση του ενθουσιασμένου δημάρχου μας φαίνεται να ικανοποίησε τα μέγιστα και τον τοπικό τηλεοπτικό σταθμό ΘράκηΝΕΤ! Το ρεπορτάζ του σταθμού ήταν διθυραμβικό και ο δήμαρχος εμφανίστηκε με την ικανοποίηση ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του να ευχαριστεί το μέραρχο της 12ης Μ/Κ Ταξ. Π/Ζ κ. Καμπά για τη βοήθεια που (με καλή διάθεση) παρείχε… Τιμή στον άγνωστο στρατιώτη που εκτέλεσε – εν αγνοία του – ένα έργο τέχνης…

Βιογραφικό του δημιουργού

Ο κ. Γιώργος Μέγκουλας (γιος μηχανικού – διευθυντή της τότε ΔΕΗ) γεννήθηκε στο Αλιβέρι της Εύβοιας με πατρική καταγωγή από την Κεφαλληνία και μητρική από τη Μάνη. Σπούδασε καλές τέχνες, γλυπτική και αρχιτεκτονική στην Αθήνα και το Παρίσι αποκτώντας πτυχίο με εύφημη μνεία και συγχαρητήρια από την Κριτική Επιτροπή της Ακαδημίας Καλών Τεχνών (Mention Tres Bien et felicitatons Du Jury). Έκανε ελεύθερε σπουδές διακοσμητικής και σχεδίου μόδας στην Αθήνα. Συνέχισε στο Παρίσι με σπουδές διαφήμισης και αργότερα γλυπτικής στην Ecole des Beaux-Arts, με δασκάλους τους H. Martin, Cesar, R. Colamarini. Με υποτροφία της UNESCO το 1977 και 1979 έκανε σπουδές και πρακτική εξάσκηση στη Συντήρηση μνημείων, σε διάφορες Ευρωπαϊκές πόλεις. Από το 1974 μέχρι σήμερα έχει κάνει 67 ομαδικές εκθέσεις και 8 ατομικές στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Μονακό, ΗΠΑ κλπ)

Τιμήθηκε με διάφορα βραβεία και επαίνους, με κορυφαία την υψηλή διάκριση του «Ιππότη Γραμμάτων και Τεχνών» το 1995 από το Γαλλικό κράτος.

Γιώργος Μέγκουλας, γλύπτης (1955- ) (Πηγή φωτό: megoulas.blogspot.gr)

Ο Ελληνικός και διεθνής τύπος έχει ασχοληθεί συχνά με το καλλιτεχνικό έργο του, αποσπώντας αξιέπαινες κριτικές. Από το 1983 μέχρι σήμερα έχει φιλοτεχνήσει πάνω από 82 γλυπτικά έργα και μνημεία που κοσμούν διάφορους δημόσιους χώρους και πλατείες σε όλη την Eλληνική επικράτεια. Έργα του υπάρχουν σε πολλές ιδιωτικές συλλογές τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Εξωτερικό (Κύπρος, Γαλλία, Βέλγιο, Μονακό, ΗΠΑ κλπ). Διάφορα Μουσεία όπως είναι η Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας, η Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας, το Μουσείο Βορρέ, το Μουσείο Κοτοπούλη στην Αθήνα, το Μουσείο Science του Σικάγου στις ΗΠΑ, φιλοξενούν μερικές από τις γλυπτικές του δημιουργίες.

Ο Γιώργος Μέγκουλας έχει διατελέσει μέλος της Εφορείας Γλυπτικής του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος και Πρόεδρος του Συλλόγου Γλυπτών Ελλάδος.

Μαθαίνοντας από τα παθήματα…

Ας δούμε λίγο πώς κατασκευάζονται τα ορειχάλκινα γλυπτά και τι σημαίνει και πώς γίνεται η πατίνα (οξείδωση).

Το 2000, το ΤΕΙ της Αθήνας σε συνεργασία με το Δήμο της Αθήνας ανέλαβε την εκτέλεση ενός ευρωπαϊκού προγράμματος για την προστασία υπαίθριων μπρούντζινων μνημείων. Οι συνεργαζόμενοι φορείς πραγματοποίησαν επιστημονική έρευνα και συντήρηση του μνημείου του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην πλατεία Παλιάς Βουλής και συνέχισαν τη συνεργασία τους στο πρόγραμμα αυτό με τη μελέτη της επίδρασης των περιβαλλοντικών συνθηκών σε υπαίθρια μπρούντζινα μνημεία στους Δήμους Αθηνών, Ναυπλίου και Νέας Σμύρνης με τη χρήση μη καταστρεπτικών μεθόδων ανάλυσης. Το 2007, δημοσιεύτηκε ο “Οδηγός Καλής Πρακτικής για την προστασία των Υπαίθριων Μπρούντζινων Μνημείων στην Ελλάδα, με επιμελητές τους κ.κ. Δημήτρη Χαραλάμπους, Κυριακή Πολυκρέτη και Βασιλική Αργυροπούλου. Εκεί, διαβάζουμε τα ακόλουθα:

Οι τεχνικές κατασκευής του μνημείου, επίσης, όπως και η τελική κατεργασία της επιφάνειας επηρεάζουν την ανθεκτικότητα του μπρούντζου στη διάβρωση. Μία από τις πιο γνωστές, από την αρχαιότητα, τεχνικές χύτευσης είναι “η μέθοδος του χαμένου κεριού“. Αρχικά, κατασκευάζεται πρόπλασμα του γλυπτού από πηλό, το οποίο επικαλύπτεται με στρώμα κεριού, στο οποίο πλάθεται η τελική μορφή του έργου. Πάνω στην επιφάνεια του κεριού απλώνεται νέο στρώμα πηλού, το περίβλημα, και με μπρούντζινες καρφίδες συγκρατώνται το πρόπλασμα και το περίβλημα στη θέση τους. Κατόπιν, όλη η κατασκευή τοποθετείται σε ειδικό φούρνο. Με τη θερμότητα το κερί λιώνει και αφήνει κενό μεταξύ προπλάσματος και περιβλήματος, στο οποίο διοχετεύεται ο μπρούντζος σε ρευστή κατάσταση. Όταν το μέταλλο κρυώσει και μετά τη θραύση του περιβλήματος, το γλυπτό είναι έτοιμο. Αξιόπιστη ένδειξη για το αν ένα μπρούντζινο γλυπτό έχει κατασκευαστεί με τη διαδικασία αυτή, είναι η παρουσία μικρών οπών στην επιφάνεια, που δηλώνουν την εφαρμογή των καρφίδων στον πυρήνα.
Αργότερα, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, αναπτύχθηκε η διαδικασία χύτευσης με άμμο, η οποία δεν απαιτούσε την εφαρμογή καρφίδων. Μια άλλη μέθοδος κατασκευής υπαίθριων μεταλλικών μνημείων είναι η γαλβανοπλαστική, η οποία βασίζεται στη διαδικασία της ηλεκτρόλυσης και ήταν πολύ δημοφιλής μετά το 1840. Οι επιφάνειες των κατασκευασμένων με γαλβανοπλαστική και των χυτών μπρούντζινων γλυπτών εμφανίζουν μεγάλη ομοιότητα.

(Πηγή: Οδηγός Καλής Πρακτικής για την Προστασία των Υπαίθριων Μπρούντζινων Μνημείων στην Ελλάδα,  Επιμέλεια: Δημήτρης Χαραλάμπους, Κυριακή Πολυκρέτη, Βασιλική Αργυροπούλου – 2007)

Μπρούντζινη κεφαλή χωρίς πατίνα (αριστερά) και με πατίνα (οξείδωση) (δεξιά) (από την έκθεση Bunte Götter του 2005 στη Γλυπτοθήκη Μονάχου)

Δείτε ένα ενδιαφέρον βίντεο για τη δημιουργία ορειχάλκινων γλυπτών και την επικάλυψη με πατίνα που γίνεται στο τέλος, από τη σειρά του Discovery Channel, “How It’s Made” (διαθέσιμο και σε υψηλή ανάλυση):

Βισβίζη, όχι… Βιζβίζη ή Βιζβύζη…

Ευκαιρία να μάθουμε και τη σωστή ορθογραφία του ονόματος… Ευχαριστώ τις κυρίες Δώρα Πατλάκα και Ζέτα Γκούσκου για τα σχόλια… Από αύριο θα τσεκάρω και τις πινακίδες στη γνωστή οδό της πόλης, εδώ και χρόνια είχα τη (λάθος) αίσθηση ότι το σωστό ήταν με “ζήτα” και “ύψιλον”…

===============

Δείτε και: Ενεργοί πολίτες σε αναβρασμό στελεχώνουν ομάδες περιφρούρησης για τα εναπομείναντα… “αγυάλιστα” γλυπτά της πόλης!

12η Μ/Κ Μεραρχία Πεζικού Αρχεία Βίντεο Γλυπτική Πολιτισμός Φωτογραφίες