άρθρο του Δρ. Κυριάκου Αρίκα,
Υφηγητή Ινστιτούτου Ορυκτολογίας–Πετρογραφίας
Πανεπιστημίου Αμβούργου

Πριν μερικές εβδομάδες, στις 5 Νοεμβρίου κατέρρευσαν δυο φράγματα συγκράτησης τελμάτων στο μεταλλείο σιδήρου Samarca της περιοχής Moniano στη Βραζιλία που ανήκει σε μια κοινοπραξία της Αυστραλιανής BHP Billiton και της Βραζιλιάνικης Vale. Πάνω από 60 (!!) εκατομμύρια κυβικά μέτρα σιδηρούχα μεταλλευτικά τέλματα ξεχύθηκαν σαν μεγάλο ποτάμι και εξαφάνισαν κυριολεκτικά τον σε απόσταση 2,5 χλμ. ευρισκόμενο οικισμό Bento Rodrigues. Οι ειδήσεις αναφέρουν ότι 8 νεκροί ανασύρθηκαν από το παχύ στρώμα της ρυπασμένης κόκκινης λάσπης και αγνοούνται άλλα 20 άτομα. Ευτυχώς έγινε το δυστύχημα κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι περισσότεροι κάτοικοι ειδοποιήθηκαν και πρόλαβαν να εκκενώσουν το σχολείο από τους μαθητές και να διαφύγουν το θανατηφόρο «τσουνάμι» των αποβλήτων. Στην παρούσα εισήγηση παρουσιάζουμε για λόγους χώρου μια μόνο φωτογραφία από τις πολυάριθμες φρικτές εικόνες (και πολλά video) που κυκλοφορούν στις ανά τον κόσμο ιστοσελίδες των ΜΜΕ.

Εικόνα 1: Ο οικισμός 600 κατοίκων Bento Rodrigues εξαφανίστηκε τελειωτικά. Το ορμητικό «τσουνάμι» των σιδηρούχων αποβλήτων, ύψους μέχρι 20 μ., παρέσυρε τις στέγες και κατάστρεψε ολοσχερώς τα οικήματα. Ο χείμαρρος του τέλματος ήταν τόσο σφοδρός, ώστε το αυτοκίνητο που διακρίνεται στο αριστερό μέρος της εικόνας, σηκώθηκε αρκετά μέτρα ψηλά και «προσγειώθηκε» επάνω στην κατεστραμμένη στέγη ενός οικήματος (βλ. δεξιά λεπτομέρεια)

Πριν ένα χρόνο, στις 4 Αυγούστου 2014 βούϊξαν τα ΜΜΕ για ένα επίσης μεγάλο δυστύχημα θραύσης φράγματος σε μεταλλείο χαλκού-χρυσού της εταιρείας Imperial Metals στο Mount Polley, στον κεντρικό Καναδά. 10 εκατομμύρια κυβικά μέτρα μολυσμένου νερού και 4,5 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τοξικής λάσπης μεταλλευτικών τελμάτων ξεχύθηκαν τότε στη διπλανή λίμνη Polley, κατόπιν στο ρέμα Hazeltine και τελικά στη μεγάλη λίμνη Qusnel.

(περισσότερα…)

Κυριάκος Αρίκας, υφηγητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας-Πετρογραφίας του Πανεπιστημίου Αμβούργου (Φωτό: 1/10/2012, ΔΣ Δήμου Αλεξ/πολης)

Την Τρίτη, 28 Απριλίου 2015, μαζί με έναν ανταποκριτή της γνωστής γερμανικής εφημερίδας «DIE ZEIT» και με ξεναγό τον ορυκτολόγο κ. Γιάννη Βεργίνη, κάτοικο Ιερισσού και γνώστη των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων της Β.Α. Χαλκιδικής, επισκεφτήκαμε τις Σκουριές.

Θεωρούμε απαραίτητο να περιγράψουμε περιληπτικά στην παρούσα έκθεση τις δικές μας εντυπώσεις σχετικά με το περιβαλλοντικό έγκλημα που συντελείται στις Σκουριές από την εταιρεία «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ», θυγατρική της καναδέζικης μεταλλευτικής εταιρείας «ELDORADO GOLD».

Mε την συγκατάθεση της προηγούμενης και την ανοχή της σημερινής κυβέρνησης, μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα αφ’ότου άρχισαν οι εργασίες διάνοιξης του ορυχείου (open pit), του χώρου εγκαταστάσεων του εργοστασίου εμπλουτισμού και των χώρων απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων, προέκυψε ένα αποτρόπαιο θέαμα της περιβαλλοντικής καταστροφής (εκχέρσωση δασών, εκτεταμένες χωματουργικές εργασίες, βίαιη αλλαγή του φυσικού ανάγλυφου, αλλαγή της ποσότητας και ποιότητας του υδατικού συστήματος). Σημειώνεται ότι μέρος των εργασίων αυτών εκτελούνται παράνομα, χωρίς τις προαπαιτούμενες άδειες.

Η καναδική «ELDORADO GOLD» προωθεί τις χωματουργικές εργασίες με μανιώδη γρήγορο ρυθμό, χρησιμοποιώντας μεγάλο μηχανοκίνητο δυναμικό, προφανώς με σκοπό να επιφέρει τετελεσμένα γεγονότα και να δυσκολέψει τυχόν παρεμβάσεις των αρμοδίων υπουργείων. Κατά τη διάνοιξη του ορυχείου μετακινούνται μεγάλες μάζες εδαφών και πετρωμάτων (βλ. εικόνα). Οι εργασίες προχωρούν επίσης σε βάθος και φαίνεται ότι ξεκίνησε ήδη συστηματικά η επιδιωκόμενη εξόρυξη. Έτσι άρχισε λοιπόν η εκτόξευση σκόνης, η αέρια και υδάτινη εκπομπή τοξικών ουσιών στο περιβάλλον. Υπενθυμίζουμε ότι τα εξορύξιμα υλικά περιέχουν, εκτός από τοξικά μέτάλλα, μέχρι 10% καρκινογόνα ορυκτά αμφιβολιτικού αμιάντου (τρεμολίτη και ακτινόλιθο). Το θέμα του αμιάντου στις Σκουριές υπήρξε αντικείμενο προηγούμενης γνωμάτευσής μας. Σημειώνεται ότι οι ποσότητες τρεμολίτη 5 έως 9% στα εξορύξιμα πετρώματα αναφέρονται και στη «Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων» της «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ», η δε ύπαρξη ακτινόλιθου περιγράφτηκε μάλιστα συμπτωματικά σε έκθεση εντεταλμένου καθηγητή της ίδιας της εταιρείας.

Εν όψει της βάρβαρης αυτής επέμβασης στη πυκνοδασωμένη και ιδιαιτέρου κάλους περιοχή των Σκουριών, είναι εύκολο να συμπεράνει κανείς τις διαστάσεις των περιβαλλοντικών καταστροφών που θα προκύψουν από τις προγραμματιζόμενες μελλοντικές επεκτάσεις μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στη Χαλκιδική.

Οι τραυματικές εμπειρίες από τις Σκουριές μας προϊδεάζουν για το τι αναμένεται και σε άλλες περιοχές στη Βόρεια Ελλάδα (Θράκη, περιοχές Σερρών και Κιλκίς) που προβλέπονται για εκμετάλλευση χρυσού. Συγκεκριμένα για τις επιπτώσεις από τις προγραμματιζόμενες εξορύξεις και εκμεταλλεύσεις χρυσού στη Θράκη (Πέραμα, Σάπες) από την ίδια καναδέζικη εταιρεία «ELDORADO GOLD» δημοσιεύσαμε πολλές εισηγήσεις, βασιζόμενοι σε εμπειρίες 35 ετών γεωλογικών, γεωχημικών και κοιτασματολογικών ερευνών.

Διερωτάται κανείς, εάν και πώς είναι δυνατόν ένα ευνομούμενο κράτος να ανέχεται τέτοιες επεμβάσεις με ολέθριες επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία. Δεν θα αναφερθούμε λεπτομερώς στις καταστροφικές επιπτώσεις σε επαγγελματικές και κοινωνικές δραστηριότητες στη Χαλκιδική (τουρισμό, γεωργία κ.ά.) διότι έγινε λόγος σε πολλές προηγούμενες δημοσιεύσεις και ούτε θα σταθούμε εδώ στο άλλο περιβαλλοντικό έγκλημα της απόθεσης δεκάδων εκατομμυρίων τόνων τοξικών μεταλλευτικών τελμάτων που θα γεμίσουν δύο μεγάλα πυκνοδασωμένα ρέματα (Καρατζά Λάκος και Λοτσάνικο) απειλώντας διαχρονικά τους υδάτινους πόρους και τις θαλάσσιες περιοχές.

Η σημερινή γενιά δεν πρέπει και δεν έχει το δικαίωμα, σε ταχύ ρυθμό μερικών χρόνων, να λεηλατήσει, να καταστρέψει, να μολύνει τη φύση, η οποία δημιουργήθηκε σε περιόδους χιλιάδων και εκατομμυρίων χρόνων και να υποθηκεύσει έτσι τους φυσικούς πόρους των επόμενων γενεών.

Καμία εταιρεία δεν έχει το δικαίωμα να γεμίσει τα ρέματα με τοξικά μεταλλευτικά τέλματα.

Οι Σκουριές Χαλκιδικής όπως τις είδε ο κ. Κυριάκος Αρίκας (φωτό: Σκουριές 28/04/2015) – Μέρος της εκσκαφής/διάνοιξης του προγραμματιζόμενου ορυχείου (open pit)